Czym jest przedsiębiorstwo społeczne? Na całym świecie są problemy z definicją tego pojęcia. Nie ma jednej wspólnej interpretacji, bo koncepcja jest płynna i ulega ciągłej ewolucji.
Nie inaczej jest w USA. W Stanach ogólna definicja brzmi następująco: „przedsiębiorstwo społeczne jest organizacją, która ma na celu rozwiązanie jakiejś konkretnej potrzeby społecznej poprzez korzystanie z mechanizmów stosowanych w gospodarce rynkowej”.
Formy, które przyjmują przedsiębiorstwa społeczne, także są różne. Niektóre działają podobnie do tradycyjnych biznesów, ale później cały zysk przeznaczają na określony cel społeczny. Inne funkcjonują jako organizacje not-for-profit, czyli podobnie jak fundacje w Polsce.
Ponieważ takich przedsiębiorstw jest bardzo wiele, a każde różni się w jakiś sposób, nie ma jednej bazy danych, która policzyłaby je dokładnie. Dzięki organizacjom promującym ekonomię społeczną, takim jak Social Enterprise Alliance, wiemy natomiast, że systematycznie ich przybywa. Jednak ważniejsze od liczb są cele społeczne, sposoby komunikacji z konsumentami i formy działania, które pozwalają wspierać wyznaczone cele społeczne.
Przedstawiam kilka przykładów przedsiębiorstw społecznych działających w USA, żeby pokazać, że nie tylko cele społeczne mogą być różne, lecz także w różny sposób organizacje podchodzą do ich realizacji. Każdy przykład może posłużyć jako inspiracja, choć ostatecznie warto znaleźć swoją drogę i pomysł na własną organizację.
Kosmetyki z misją – Shea Yaleen
Przedsiębiorstwo społeczne Shea Yaleen już na pierwszej stronie swojego sklepu internetowego pokazuje konsumentom, kogo i jak będą wspierać, kupując jego produkty. Jednoznacznie wytycza ścieżkę firmy i główną misję organizacji.
Kupując naturalne, najlepszej jakości, organiczne produkty z masłem shea, klient wspiera kobiety w Stanach i zachodniej Afryce. Jednocześnie wie, że w ten sposób pomaga małym biznesom kosmetycznym założonym przez kobiety w różnych częściach świata. Firmie zależy nie tylko na tym, aby kobiety otrzymały sprawiedliwe wynagrodzenie za swoje produkty, lecz także, by miały dostęp do dalszej nauki i żeby rozwijały swoje małe biznesy.
Pomysł na firmę to w tym przypadku zachowanie równowagi między misją społeczną a dobrej jakości komercyjnym produktem z sektora „beauty”. Przedsiębiorstwo udowadnia, że można w delikatny i piękny sposób pokazać, kogo się wspiera, kupując u Shea Yaleen, a jednocześnie zdobyć doświadczenie na przyszłość, że warto sięgać po naturalne kosmetyki.
Design bez kompromisów – Slate + Salt
Piękne wyposażenie wnętrz i ozdobne akcesoria pochodzące z różnych zakątków świata. Wszystko wykonane etycznie, przy wsparciu lokalnych zakładów rzemieślniczych, gdzie wykonawca dostaje sprawiedliwe wynagrodzenie. Klient, poza tym, że otrzymuje piękne elementy wyposażenia wnętrz, ma pewność co do pochodzenia przedmiotów i sposobu, w jaki zostały one wykonane. Sprawiedliwe wynagrodzenie, uczciwe i bezpieczne warunki pracy, wspieranie mikrobiznesów. Na stronie firmy możemy przeczytać o historii danego produktu, jego pochodzeniu, sposobu, w jaki został wykonany oraz o tym, jak dalsze wykonywanie tych dóbr wspiera lokalną ekonomię i kulturę danego miejsca.
Slate + Salt znajduje różne zakłady rzemieślnicze funkcjonujące jako przedsiębiorstwa społeczne. Konsument nie tylko może cieszyć się pięknymi rzeczami, lecz także ma świadomość, skąd zamówiona rzecz pochodzi, kto ją wykonał, a co najważniejsze – ma pewność, że osoba, która ją stworzyła, została sprawiedliwie wynagrodzona. Poprzez popyt na usługi powstają kolejne miejsca pracy i możliwy jest dalszy rozwój przedsiębiorstw społecznych.
Piękno bez kompromisu. Na tym bazuje organizacja Slate + Salt. Nieraz kupujemy egzotyczne rzeczy z krańców świata, choć nie wiemy, w jakich warunkach zostały wykonane i czy ktoś przy tym nie ucierpiał. A piękno to nie tylko estetyczny efekt końcowy, lecz także energia i warunki, w których zostało stworzone.
Czuj się dobrze. Czyń dobrze. Ubrania Goex
Na pierwszy rzut oka można pomyśleć, że jest to firma jak każda inna produkująca odzież. Nic bardziej mylnego. Już patrząc na logo, ma się wrażenie, że chodzi tu o coś innego. „Lepsza bluzka dla lepszego świata” – takie komunikaty czytamy na stronie. W jaki sposób Goex próbuje uczynić ten świat lepszym? Produkuje ubrania, które mają zadowolić klienta dobrą jakością i ciekawym designem, a także tworzy takie warunki produkcji odzieży, w których każda osoba pracująca przy jej wykonaniu może liczyć na lepsze życie dla siebie i swojej rodziny, dostaje także sprawiedliwe wynagrodzenie. Firma Goex należy do grupy Fair Trade Organization. Oznacza to, że musiała przejść przez rygorystyczny system audytowy, który sprawdza i potwierdza wiarygodność sprawiedliwej produkcji na każdym etapie.
Na stronie internetowej firma jasno tłumaczy, dlaczego jej bluzki są lepsze od tych z popularnych sieciówek, nie tylko jakościowo, lecz także pod względem sposobu produkcji i oddziaływania na środowisko. Bawełna, z której powstają bluzki, pochodzi z etycznych źródeł, a proces jej obróbki ma możliwie jak najmniejszy wpływ na środowisko.
Nie trzeba kryć się z tym, że nie są to ubrania z najnowszych trendów mody. Można być natomiast dumnym z tego, że mamy ładne rzeczy w garderobie i nie musimy się martwić o to, jak długą drogę przeszła bluzka, zanim dotarła do naszej szafy. Klient ma możliwość zamówienia indywidulanych wzorów i detali, bez ryzyka dotyczącego ogólnego wpływu na środowisko. Tutaj klient nie ma strachu, że bluzka jest produkowana w niebezpiecznych warunkach, gdzie dzieci lub dorośli dostają wynagrodzenie nieadekwatne nawet do lokalnych standardów. Tutaj pracownik nie musi się bać o swoje zdrowie i bezpieczeństwo.
Obserwując rynek przedsiębiorstw społecznych w USA, można dojść do wniosku, że bycie takim przedsiębiorstwem jest powodem do dumy. Działalność społeczna nie ma żadnych ograniczeń, bo do takiego biznesu można podejść z pomysłem i pasją. Praktykując zasady ekonomii społecznej, można się otwarcie dzielić swoją misją społeczną i jednocześnie dbać o potrzeby konsumenta, dawać miejsca pracy w godnych warunkach i zarabiać pieniądze, jak w każdym biznesie.
Mam nadzieję, że powyższe przykłady mogą stać się źródłem inspiracji dla istniejących przedsiębiorstw społecznych, dla osób zainteresowanych założeniem własnej organizacji albo po prostu mogą posłużyć jako ciekawostki ze świata ekonomii społecznej.
Jennifer Wronski – studentka studiów magisterskich na wydziale Innowacji Spolecznych na Uniwersytecie Cambridge, Wielka Brytania.
