Nad trawnikami w całej Polsce latają jeszcze ulotki zachęcające do wzmożonej konsumpcji w związku z przecenami Black Friday. A ja chciałbym Wam zaproponować inne święto, o całkowicie odmiennej logice. Dla tych, którzy nie czerpią przyjemności z wydawania pieniędzy na nowe rzeczy, ale za to z chęcią angażują się we wsparcie dobrej idei. Giving Tuesday (Dobroczynny Wtorek) to ustanowiony w 2012 roku dzień, w którym promowana jest radykalna dobroczynność, a na konta organizacji na całym świecie spływają miliony dolarów, które umożliwiają im działanie przez kolejne miesiące.
Dużo darowizn, nie dość przychodów
Idea przedsiębiorczości społecznej, w myśl której działania statutowe są finansowane dzięki działalności gospodarczej (prowadzonej w różnych formach), to doskonały koncept pozwalający uwolnić się od zależności od grantów czy donacji. Jednak taki model nie zawsze działa. Nie każda organizacja, inicjatywa czy grupa ma czas i siłę na to, by poza podstawowymi, statutowymi działaniami robić jeszcze coś, co pomoże te działania sfinansować. Nie każdy podmiot może również (czy to ze względów praktycznych, formalnych, czy ideowych) przyjmować instytucjonalne granty. Dla takich organizacji i grup najlepszym rozwiązaniem jest i pozostanie przyjmowanie darowizn od osób takich jak my.
Darowizny od osób prywatnych wciąż są jednym z najczęstszych źródeł utrzymania organizacji pozarządowych w Polsce. Zgodnie z przeprowadzonym przez Stowarzyszenie Klon/Jawor badaniem „Kondycja organizacji pozarządowych 2018”, liczba organizacji deklarujących, że darowizny są jednym ze źródeł ich przychodów, z roku na rok wzrasta. Z reguły jednak nie są to wielkie wpłaty. Badaczki Klon/Jawor piszą, że darowizny od osób prywatnych stanowią ok. 7% przychodów całego sektora (składki członkowskie i 1% podatku są oczywiście liczone oddzielnie). Może czas tę sytuację poprawić? Może to jest zadanie dla nas na dziś?
Oczywiście możemy wspierać różne organizacje nie tylko pieniędzmi, lecz także pomocą rzeczową czy swoim czasem. Dzisiaj chciałem skupić się na darowiznach finansowych, gdyż to do nich przede wszystkim zachęcają nas pomysłodawcy Giving Tuesday, przypadającego co roku w pierwszy wtorek po Święcie Dziękczynienia, a jednocześnie zaraz po Black Friday. Jeżeli więc po piątkowych wyprzedażach komuś zostały wolne środki, zapraszam do krótkiego przeglądu organizacji, które polecam uwadze w związku z Dobroczynnym Wtorkiem.
Jak skonstruowałem listę na Giving Tuesday
Na wstępie kilka zastrzeżeń. Po pierwsze, w zestawieniu nie umieszczałem największych „graczy” na rynku – ani Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, która raz w roku prowadzi gigantyczny fundraising we wszystkich miastach i miasteczkach Polski, ani Greenpeace’u, którego fundraiserów możecie spotkać na ulicach kilku miast, ani WWF Polska czy Wiosek Dziecięcych, dla których darowizny pozyskują osoby pukające do drzwi naszych domów. O nich na pewno już słyszeliście.
Po drugie, w zestawieniu skupiłem się na tych grupach i organizacjach, które są mi bliskie ideologicznie. Nie da się w tym krótkim tekście zebrać tylu podmiotów, by każdy czytelnik mógł uznać listę za pełną. Chcę się jednak z Wami podzielić zestawem, który osobiście rozważam przy okazji Giving Tuesday, wierząc, że będzie on inspirujący. Nawet jeśli nie zachęci Was do wpłat dla tych konkretnych podmiotów, być może pozwoli znaleźć jakiś inny, który bardziej Wam odpowiada.
Po trzecie, chciałem zaproponować skupienie się na regularnych darowiznach. Nie muszą być wielkie, czasem wystarczy kilkanaście złotych. Wpłacane co miesiąc, mają potężną siłę – po roku takie kwoty mogą urosnąć do całkiem sporej sumy, a przede wszystkim dają organizacji większą stabilność niż nieregularne wpłaty. Taki rodzaj dobroczynności pozwala też budować relacje między obdarowującymi i obdarowanymi. I nie chodzi jedynie o to, że raz w roku dostaniecie kartkę pocztową z podziękowaniem. Regularne wpłaty najczęściej oznaczają zgodę na comiesięczne obciążenie karty płatniczej lub konta bankowego, ale można też dokonywać ich samodzielnie, co miesiąc wypełniając formularz tradycyjnego przelewu. To zastrzeżenie ma jeszcze jedną konsekwencję. Przedstawiam organizacje, które są już wystarczająco dojrzałe, by przyjmować regularne wpłaty, nie szukają doraźnych rozwiązań, mają projekt swoich działań rozpisany na miesiące albo i lata.
Lista propozycji na Dobroczynny Wtorek
Fundusz Obywatelski im Henryka Wujca – prezent dla demokracji
Fundusz Obywatelski powstał kilka lat temu, by wspierać lokalnych aktywistów i aktywistki oraz organizacje społeczne, które bronią praw obywatelskich. Regularna darowizna na fundusz to „abonament na demokrację”. Comiesięczna wpłata na taką organizację jest jak serwis streamingowy, w którym zamiast ulubionych seriali mamy na wyciągnięcie ręki ponad 100 inicjatyw obywatelskich. Pieniądze wpłacane na fundusz są w transparentny i nieskomplikowany sposób przekazywane innym podmiotom, również nieformalnym i osobom indywidualnym. Swoją drogą, strona funduszu to też świetne miejsce, by poszukać mniejszych organizacji, które można wspierać bezpośrednio.
FemFund – prezent dla kobiet, dziewczynek i osób niebinarnych
Podobnym hubem do finansowania mniejszych inicjatyw jest Fundusz Feministyczny. Jak sama nazwa wskazuje, FemFund specjalizuje się we wspieraniu działań realizowanych przez kobiety, dziewczyny i osoby niebinarne. Mogą tu aplikować również grupy nieformalne. FemFund wsparł już kilkadziesiąt różnych inicjatyw w całej Polsce, również poza wielkimi miastami. Były to między innymi: zajęcia z programowania i piłka nożna dla dziewczynek, warsztaty z samoobrony dla emerytek, grupa wsparcia dla kobiet doświadczających przemocy, spotkania z ginekolożką dla wiejskich kobiet. Dzięki Twojemu zaangażowaniu ta lista może się wydłużyć.
Fundusz dla Odmiany – prezent dla bycia sobą
Skierowany do inicjatyw i osób LGBT+. Fundusz dla Odmiany został stworzony, aby w każdej społeczności w Polsce osoby LGBT+ poczuły się w pełni u siebie. Osoby prowadzące Fundusz dla Odmiany skupiają się na tym, co lokalne i sąsiedzkie. Granty, które finansowane są między innymi z regularnych wpłat, przekazywane są do często niewielkich miejscowości, gdzie powodują realną zmianę. Twórczynie funduszu nie ograniczają się jednak do transferu pieniędzy, przekazują również wiedzę i budują sieci wsparcia. Jak same mówią: rozkręcają filantropię.
Miłość nie wyklucza – prezent dla równości małżeńskiej
Skoro jesteśmy przy społecznościach LGBT+, nie można nie wspomnieć o Stowarzyszeniu Miłość Nie Wyklucza, które za cel postawiło sobie doprowadzenie do takich zmian w prawie, które pozwolą osobom tej samej płci zawierać związki małżeńskie. Akceptacja społeczna dla równości małżeńskiej rośnie w polskim społeczeństwie, napędzana między innymi działalnością stowarzyszenia. To dzięki niemu władze Warszawy zdecydowały się na stworzenie hostelu interwencyjnego, w którym czasowe schronienie mogą znaleźć osoby LGBT+ będące w trudnej sytuacji. Wspierając Miłość Nie Wyklucza, pomagasz realizować długofalową strategię, która pozwoli każdej i każdemu stanąć z ukochaną osobą na ślubnym kobiercu.
Pracownia na rzecz Wszystkich Istot – prezent dla dzikiego życia
Pracownia to jedna z najstarszych organizacji działających na rzecz ochrony przyrody. Od 30 lat angażuje się w radykalną ochronę dzikiego życia w całej Polsce – od Puszczy Białowieskiej, przez Karpaty, po doliny rzek i korytarze ekologiczne przecinane drogami szybkiego ruchu. Pracownia chce również zmian w gospodarce łowieckiej i odejścia Polski od spalania paliw kopalnych, które napędzają kryzys klimatyczny. Na swojej stronie pracownia daje możliwość wyboru celu, który będzie realizowany dzięki Waszym darowiznom. Opisuje także, co zostanie zakupione dzięki wpłacie.
Fundacja Dzika Polska – prezent dla drzew
Dzika Polska, choć działa o połowę krócej niż Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, również jest doskonale znana ze swojego zaangażowania w ochronę Puszczy Białowieskiej i innych cennych przyrodniczo lasów w Polsce. Od pewnego czasu rozkręca również projekt „Pogotowie dla drzew”, który ma na celu ratowanie przed wycinką drzew miejskich i alej przydrożnych. W Dzikiej Polsce pracują przyrodnicy, którzy angażują się w eksperckie oceny stanu drzew i doskonale wiedzą, jak działać, by nie dopuścić do niepotrzebnych wycinek. Regularna wpłata dla Dzikiej Polski to więcej zieleni wokół nas.
Fundacja Ocalenie – prezent dla gościnnej Polski
Od tygodni trwa kryzys humanitarny na granicy Polski z Białorusią. Oczywiście, uchodźcy i uchodźczynie są w Polsce od wielu lat. To im służy pomocą Fundacja Ocalenie. Świadczy pomoc psychologiczną i prawną, wspiera edukację dzieci i młodzieży, prowadzi kursy języka polskiego, dostarcza ubrania i inne dobra niezbędne do życia, organizuje mieszkania. Na stronie wpłat możemy się dowiedzieć, że 35 zł to interwencyjny nocleg dla jednego uchodźcy, a 98 zł – godzina psychoterapii dla osoby z traumą wojenną. Regularna wpłata na Fundację Ocalenie to okruch stabilności w niestabilnym świecie i cegiełka dołożona do budowy gościnnej Polski, w której wszystkie i wszyscy się zmieścimy.
Otwarte Klatki – prezent dla braci mniejszych
Od lat ogromnym zainteresowaniem darczyńców cieszą się organizacje zajmujące się pomocą zwierzętom. Na pewno w Waszej okolicy istnieje taka organizacja, być może prowadzi schronisko dla bezdomnych psów i kotów i z całą pewnością potrzebuje wsparcia. Jeśli jednak jesteście zainteresowani również innymi zwierzętami, polecam serdecznie rozważenie wsparcia dla Otwartych Klatek – organizacji, która skupia się na zwierzętach hodowlanych i chce doprowadzić do tego, by były traktowane w humanitarny sposób i hodowane w warunkach, które nie przysparzają im cierpienia. Obecnie Otwarte Klatki walczą między innymi o to, by politycy posłuchali wreszcie głosu zdecydowanej większości Polaków i zakończyli nieludzki chów zwierząt na futra.
Fundacja Ambulans z Serca – prezent dla osób w kryzysie bezdomności
Jest w Warszawie taki ambulans, który szczególnie często zagląda na peryferia. Działki, śmietniki, pustostany, miejsca, w których strach się pojawić, a w których często są bardzo potrzebujący ludzie. Ratownicy, lekarki, kierowcy działający w Ambulansie z Serca część swojego wolnego czasu poświęcają na odciążanie pogotowia i pomoc chorym osobom w kryzysie bezdomności. Jak zaznaczają w swojej misji, poprawa stanu zdrowia jest niezbędna do rozpoczęcia procesu wychodzenia z kryzysu. Regularne wsparcie dla tej fundacji to szansa na bardzo realną zmianę życia konkretnych osób.
Sieć Obywatelska Watchdog Polska – prezent dla przejrzystości
Sieć Watchdog Polska dba o jawność i przejrzystość w życiu publicznym, walcząc o to, aby obywatelki i obywatele dostawali rzetelną informację o działaniach władz. Służyć to ma między innymi temu, żeby pojawiło się zaufanie – do drugiego człowieka, do urzędników, do rządu. Wsparcie dla Watchdoga jest więc również prezentem dla nas wszystkich. Prawo do informacji to nie tylko warunek dobrego funkcjonowania państwa, ale przede wszystkim jedno z praw człowieka, które chroni ludzką godność, daje wolność wyrażania opinii i bezpieczeństwo przed nadużyciami władzy.
Nowoczesna Polska – prezent dla kultury
Fundacja Nowoczesna Polska od lat prowadzi edukację medialną i cyfrową, ale przede wszystkim prowadzi bibliotekę wolnych lektur. Daje dostęp do literatury, do której majątkowe prawa autorskie wygasły. Fundacja dygitalizuje te dzieła i umieszcza je w największym polskim repozytorium wolnych (czyli darmowych) książek – powieści, poezji, opowiadań. To, że dostęp jest darmowy, nie znaczy jednak, że fundacja nie ponosi kosztów. Ktoś musi wykonać pracę, by miliony osób miały dostęp do największych dzieł polskiej i światowej literatury. Nawet kilkanaście złotych miesięcznie to nowe, wspaniałe dzieła w rosnącym katalogu wolnych lektur.
Stowarzyszenie Mierz Wysoko – mój pomysł na prezent
A tu zupełnie nieduży, ale fascynujący projekt Stowarzyszenia Mierz Wysoko, które prowadzi w Warszawie między innymi Otwarty Warsztat Rowerowy. W warsztacie pod okiem doświadczonych mechaniczek każda osoba może zreperować swój rower i nauczyć się, jak o niego dbać. Projekt narodził się na warszawskiej Pradze i skierowany był między innymi do dzieciaków z okolicy. Obecnie warsztat działa na Woli, nadal skierowany jest do lokalnej społeczności, ale dosłownie każdy może się tam nauczyć wymieniać dętkę lub centrować koło. Warsztat przyjmuje też używane rowery, które po naprawie są przeznaczane na sprzedaż (środki finansują nieodpłatną działalność stowarzyszenia) lub przekazywane potrzebującym. Dla wielu osób – również w dużych miastach – rower jest najlepszym gwarantem niezależności, dającym możliwość taniego podróżowania do szkoły, pracy czy na spotkanie.
www.otwartywarsztatrowerowy.pl/stowarzyszenie-mierz-wysoko/
Tę listę mógłbym ciągnąć dalej, zataczając coraz większe kręgi. Nie jest moim celem jednak sugerowanie, kogo warto wspierać, tylko pokazanie, jak różne, wartościowe, cenne, wyjątkowe inicjatywy mogą istnieć tylko dzięki temu, że otwieramy nasze serca i portfele. Poszukajcie w swojej okolicy tych, którzy udowodnili, że potrafią skutecznie działać, realizują ważne cele społeczne i potrzebują waszego wsparcia. Świętujcie razem z nimi Dobroczynny Wtorek. Najlepiej regularnie, co miesiąc. I nie zapomnijcie, że darowizny na konta podmiotów realizujących cele pożytku publicznego można odliczać od podatku!
Krzysztof Cibor